Ноябрь 1-ниң хүнүн – тыва дыл хүнү кылдыр чарлаан. Ол хүннү тургузар дугайында эгелекчи саналды Улустуң чогаалчызы, хүндүлүг шүлүкчү Александр Александрович Даржай киирген.
Ноябрь 1-ниң хүнүнде төрээн дылывысты алгап-мактап, янзы-бүрү хемчеглерни эрттирери бистиң школавыста чаңчылчаан. Бис ол хемчеглерге клазывыс-биле идепкейлиг киржип турар бис. Тыва дыл — эӊ чараш, байлак, чечен дылдарныӊ бирээзи. Тыва Республиканың девискээринде орус дыл-биле деңге тыва дыл күрүне дылы болуп турар.
Тыва дыл кичээлиниң болурун четтикпейн манаар бис, дыка солун темалар өөренир. Ол эртемни биске Салбак Шангыр-ооловна Эртне эрттирип турар. Тыва дыл кичээлинде тыва дылывыстың төөгүзүн, тывылганын өөренири меңээ солун. Тыва дылывыс эрте-бурунгу түрк дылдан укталган деп өөрендивис. Алтай, хакас, уйгур, якут, татар, казах, кыргыз, узбек, тофа дээш бо шупту тыва дылдың төрел дылдары деп билип алдывыс.
Тыва дылда орус, моол дылдардан үлегерлээн сөстер бар. Моол дылды дамчыштыр төвүт, кыдат дылдардан үлегерлээн сөстер бары солун. Чижээлээрге, шооча, чинчи, шаажаң, бууза, шай деп ажыглап турарывыс сөстер кыдат дылдан үлегерлээн сөстер бооп турар. Тыва дылда орус дылды дамчыштыр европа дылдарындан үлегерлээн сөстерни дыка сонуургап өөрендивис. Чижектерни боттарывыс тып бижээн бис. Сайт, Яндекс, Гугл, мегафон, симкарта, СМС, селфи, джип, болеро, поло, чипсы, кока-кола, гамбургер деп сөстер Европа дылдарындан келген.
Тыва дылывыска ынак болуп, ооң төөгүзүн, культуразын өөренири чугула. Тыва дылымга ынак мен! Хомустуң үнү болуп, чаңгыланып чор, төрээн дылым.
Алексей Арапчорнуң шүлүү-биле доозайн.
Төрээн дылын билбес болза,
Төрел чондан хоорлур апаар.
Орус дылды билбес болза,
От дег чырык көрбейн баар —
Ынчангаштың ийи дылды
Ылап билзе, чоргаар чоруур.
Дембирелмаа Кежик,
Кызылдың 9 дугаар гимназиязының 7 «а» класстың өөреникчизи.
«Элээди журналист» бөлгүмү
