Дүрген-чугаалар шаанда улуг улустуң аас чогаалының жанры чораан. Оон чоорту улуг кижилерниң аңаа сонуургалы сулараан, ынчалза-даа кижизидикчи үнелии амгы үеге чедир читпээн. Дүрген-чугааларны улуг улус бичии чаштарның чугаазын эдер сорулга-биле чогаадып турган. Дүрген-чугаалар шын, тода чугаалап өөрениринге, сөстерниң аңгы-аңгы утказын билип алырынга, сөс, чугаа аяны шиңгээдиринге, ооң кол ударениезин тыварынга, угаан-медерел сайзырадырынга аажок дузалыг.
Дүрген-чугааларның бир хевиринге узун-тыныш хамааржыр. Узун-тыныштың, дүрген-чугааларга бодаарга, кол сорулгазы – чаңгыс катап ишкээр улуг тынып алгаш, чаңгыс тыныш иштинде хөй сан санаары. Бир эгелей берген соонда, тыныжы төнуп калган болза, уттурганы ол болур. Ынчангаш ооң төндүрерин сөөлгү санаан санындан барымдаалаар. Эң-не хөй сан санаан болгаш дүрген, тода, келдирлевес, чарт чугаалаар кижи колдуунда тиилекчи болур.
Узун-тынышка колдуунда-ла кандыг-бир белен адаттынгыр, бодунга чоок долгандыр турар чүүлдерни санга кожуп алгаш санап эгелээр. Чижээлээрге: бир бала, бир кажык, бир доңга, бир дөс дээш оон-даа өске. Ол чүүлдерни дөртенге-даа чедириптер улус хөй таваржып болгулаар.
Дүрген-чугааны болгаш узун-тынышты шаанда Шагаа, дагылга болгаш өске-даа оюн-тоглаа болган черлерге оюн, маргылдаа кылдыр ажыглап турган. Шаңналынга курут, чөкпек, бүүрек, чигир хевирлиг чем аймаан алыр турган.
Дүрген-чугаалар тыва улустуң чуртталгазының янзы-бүрү талаларын, ооң сонуургалын, чүдүлгезин, ажыл-агыйын, угаан-бодалын, оларны долгандыр турар бүгү-ле чүүлдерни илередип көргүскен.
Дүрген-чугааларның бир хевиринге узун-тыныш хамааржыр. Узун-тыныштың, дүрген-чугааларга бодаарга, кол сорулгазы – чаңгыс катап ишкээр улуг тынып алгаш, чаңгыс тыныш иштинде хөй сан санаары. Бир эгелей берген соонда, тыныжы төнуп калган болза, уттурганы ол болур. Ынчангаш ооң төндүрерин сөөлгү санаан санындан барымдаалаар. Эң-не хөй сан санаан болгаш дүрген, тода, келдирлевес, чарт чугаалаар кижи колдуунда тиилекчи болур.
Узун-тынышка колдуунда-ла кандыг-бир белен адаттынгыр, бодунга чоок долгандыр турар чүүлдерни санга кожуп алгаш санап эгелээр. Чижээлээрге: бир бала, бир кажык, бир доңга, бир дөс дээш оон-даа өске. Ол чүүлдерни дөртенге-даа чедириптер улус хөй таваржып болгулаар.
Дүрген-чугааны болгаш узун-тынышты шаанда Шагаа, дагылга болгаш өске-даа оюн-тоглаа болган черлерге оюн, маргылдаа кылдыр ажыглап турган. Шаңналынга курут, чөкпек, бүүрек, чигир хевирлиг чем аймаан алыр турган.
Дүрген-чугаалар тыва улустуң чуртталгазының янзы-бүрү талаларын, ооң сонуургалын, чүдүлгезин, ажыл-агыйын, угаан-бодалын, оларны долгандыр турар бүгү-ле чүүлдерни илередип көргүскен.
Уругларга аас чогаалы «Матпаадыр». Тываның ном үндүрер чери – 2021.
Чурукту интернеттен алган.
