6+

ТАР-ның чаштары
ПАРЛАЛГА БОЛГАШ НОМ ҮНДҮРҮЛГЕЗИ
1925 чылдан эгелеп Тывага чүгле чаңгыс солун моол дылга (янзы-бүрү аттарлыг) үнүп турган. Ол солун айда бир катап 500 кезектиг үнүп, ону албан организация черлеринге, кожууннар болгаш сумулар баштаар черлерге халас тарадып берип турган. 1930 чылда тыва бижикти чогаатканы тыва дылга парлалга болгаш ном үндүрүлгезин хөгжүдериниң эгезин салган. 1931 чылдың январь 19-та ук солун «Шын» деп тыва ат-биле үнүп эгелээн. Ооң чамдык арыннарын тывалап парлап турар апарган. Ук солуннуң чагыкчылары база тыптып келген. Тиражы-даа өзүп, 1931 чылдың май 1-де – Тывага парлалганы, херек эмгелелин болгаш школага башкылаашкынны бүрүнү-биле тыва дылга шилчиткениниң хүнүнде – 1500 четкен.
Бижик билбес чорукту узуткаарының баштайгы ийи «Үжүглелди» болгаш методиктиг материалдарын тыва дылга Москвага үндүрген. Тыва орфографияның дүрүмүн, өөредилгениң бирги болгаш ийиги чылдарында өөренир арифметиканың өөредилге номнарын, тыва дылдың практиктиг өөредилге херекселин база «Амгы болгаш эрги Тыва», «ТАР Конституциязы (Үндезин хоойлу)», «Арат херээженнерниң ортузунга ажыл дугайында» болгаш оон-даа элээн хөй дептерлерни 1930 чылдың июльдан эгелээш, 1931 чылдың мартка чедир Кызылга үндүрген.
1939-1942 чылдарда бичии уруглар көөр чуруктуг «Пионер» деп сеткүүл база үнүп турган. ТАР-ның аныяктарынга, уругларынга бир дугаар «Залуудчудин зорилго» («Задачи молодежи») деп сеткүүлдү кылган. Ол моол дылга 1926 чылдың октябрь айда үнүп эгелээн.
1944 чылда Тыва ССРЭ-ниң составынга автономнуг область кылдыр кирген (ТАО). 1945 чылдың март 1-де бир дугаар тыва дыл кырында уругларга болгаш аныяктарга «Сылдысчыгаш» солун үнүп эглээн. «Сылдысчыгаш» уруглар солуну бо хүнге чедир чырыкче үнүп, 2020 чылда 75 харлаан.
#ТАР #Тывадугайында100барымдаа #Парлалга #Сылдысчыгаш_Солун