ТАРАА АЙМААНДАН.
Чиңге-тараа. Ону хооргаш, соктап чиир. Чиңге-тараа тываларның ынак чеминиң бирээзи.
Арбай. Хооргаш, соктап чиир. Ону арбай далганы дээр.
ЫЯШ АЙМААНДАН.
Пөш. Бышкан тоорук сайындан тоорук үзү кылыр.
Дыт. Дыт чөвүрээзинден шай хайындырып ижер.
Ак хадың. Ооң чекпезинден, бүрүлеринден болгаш мочургаларындан шай хайындырар.
КАТ-ЧИМИС АЙМААНДАН.
Киш-кулаа, чыжыргана, честек-кат, чодураа, кызырак-кат, инек-караа, кызыл-кат, чадаң-кат; мыжыраш-кат (малина), көк-кат, ыт-кады, долагана. Каттардан суксун, ханды, варенье кылыр.
ОНЗАГАЙ ЧЫТТЫГ ҮНҮШТЕР АЙМААНДАН.
Черлик согуна, борбак кулча, мангырзын (согуна), хылба, койнут. Бо үнүштерни чемге амдан киирип ажыглаар.
КАДЫН, ДАЗЫЛЫН АЖЫГЛААР ҮНҮШТЕР.
Честек-кат, адыг кады.
Үүргене. Оон далган кылыр.
Сараспан. Ооң эрте часкы бүрүлерин чемге каап чиир.
Черлик шай. Кургаг бүрүлерден шай хайындырып ижер.
Кылбыш. Кыштааш када берген бүрүлери-биле шай хайындырар.
Каңгы. Ооң-биле шай хайындырар.
КАЗАР ЧЕМИШТИГ ҮНҮШТЕР АЙМААНДАН.
Бес, ай, шончалай. Бо үнүштерниң чемижин чер иштинден казып уштуп алыр. Ол хевээр-даа, өрттедип-даа, хайындырып-даа чиир. Кургаткаш соктаан соонда, чемге амдан киирип ажыглаар.
Кичигене. Ону тускай чем кылдыр ажыглаар.
Эмишкеек, чигир-сиген. Бо үнүштерниң дазылында чулуун ажыглаар.
(Х. Куулар.)
Чурукту интернеттен алган.
